Het mediterrane dieet, dat sinds 2013 door Unesco is erkend als werelderfgoed, is een belangrijk kenmerk van de Spaanse keuken. Ondanks dat het “dieta mediterranea” bijdraagt aan een gezonder leven moet ook de “vida mediterranea” ofwel de mediterrane leefstijl als een belangrijk ingrediënt gezien worden.
Het Mediterrane dieet is gebaseerd op de traditionele voeding die men in landen rond de Middellandse Zee, zoals Spanje, Portugal, Italië en Griekenland, in de zestiger jaren at.
Onderzoekers ontdekten dat de inwoners van de zuid Europese landen buitengewoon gezond waren vergeleken met de noord Europeanen. Daarnaast liep men weinig risico op veel dodelijke ziektes en leefde men gezonder en langer.
Aan de basis van het dieet bevinden zich plantaardige producten zoals groenten, fruit, kwaliteitsbrood en weinig geraffineerde granen, gedroogde en verse peulvruchten (bonen, kikkererwten, tuinbonen, enz.), gedroogde vruchten en noten (walnoten, amandelen, kastanjes, krenten, enz.), met olijfolie als belangrijkste bron van vetten, en de nadruk op het eten van vis in plaats van rood vlees.
Al deze voedingswaren worden bij voorkeur in het seizoen gegeten en gekocht in plaatselijke kruidenierszaken of op de traditionele markten, vlak na de oogst of de vangst.
Het zijn de ingrediënten van een eenvoudige en sobere keuken die de voedingsstoffen bewaart tijdens de bereiding. Zo zijn er soepen, allerhande stoofschotels en visstoofpotjes die de antioxidatieve eigenschappen van de ingrediënten behouden en zo bijdragen tot een langere levensverwachting.
Het mediterrane dieet wordt tevens gekenmerkt door een matige consumptie van melkproducten, tuinkruiden als smaakgevers in plaats van zout, matige consumptie van (rode) wijn en dan alleen bij de maaltijd, water als belangrijkste dorstlesser gedurende de dag.
Voor de Spanjaarden is lekker lang tafelen met familie en vrienden heel belangrijk en het is een uiting van de Spaanse gastvrijheid wat tevens meehelpt bij het mediterrane dieet.
Een belangrijk onderdeel bij het mediterrane dieet is ook de mediterrane leefstijl. Daar waar de inwoners van noordelijke landen doorgaans gestresst zijn, is dat in de zuidelijke landen anders en staat het leven op een lager pitje.